گرایش جوانان به عرفان‌های کاذب و فرقه‌های انحرافی یکی از موضوعات بسیار مهم در دنیای امروز به شمار می‌رود. با افزایش آشفتگی‌های اجتماعی، بحران‌های اقتصادی و نیازمندی‌های روانی، طبیعی است که جوانان به دنبال راه حلی برای رسیدن به معنا و آرامش درونی خود باشند. در بسیاری از مواقع، او این راه حل را در پیوستن به مکاتب عرفانی و فرقه‌های دینی می‌بیند. راه حلی که در اکثریت مواقع، تمام هستی او را از او گرفته و موجب هلاکت وی می‌شود.
در این مقاله با ما همراه باشید با بررسی مهم ترین عوامل گرایش جوانان به این گروه‌ها، پیامدها و راهکارهای مقابله با آن.
علت گرایش جوانان به عرفان های کاذب
علت گرایش جوانان به عرفان های کاذب به دو دسته درونی و خارجی تقسیم می‌شوند. در ادامه دلایل گرایش جوانان به عرفان‌های کاذب را به طور کامل برای شما شرح داده‌ایم.
الف. عوامل درونی گرایش جوانان به عرفان‌های کاذب
منظور از عوامل درونی، دلایلی است که به ویژگی‌های ذاتی یک جوان و در کل به خود او مربوط می‌شود. جوانان به طور فطری دارای خصوصیاتی هستند که در سایر برهه‌ها، در انسان یافت نمی‌شود. از جمله نیاز به معنویت، میزان بالای انرژی فکری و جسمی در جوانان و وجود احساسات مختلف درونی در آنها. در ادامه به بررسی هر یک از این موارد می‌پردازیم.
۱) نیاز وجودی انسان به معنویت، آرامش و توجه
جوانان به طور ذاتی نیازمند معنویت، آرامش و توجه هستند و در تلاش برای اثبات توانایی‌های خود قرار دارند. اگر به این نیازها توجه نشود، ممکن است دچار خستگی و سردرگمی شوند. در ادامه ممکن است این جوانان، جذب فرقه‌های انحرافی و عرفان‌های کاذبی شوند که به آنها بها می‌دهند.
۲) قدرت جسمی، ذهنی و روحی جوانان
با بررسی جنبش‌ها، انقلاب‌ها، حرکات مدنی و رویدادهای مهم تاریخی، میتوان پی برد که قوه محرکه تمامی این موارد اکثرا جوانان هستند. به طور مثال در کتاب سیری در تاریخ پیامبر اکرم (ص)، اثر آیت الله سید محمد محسن طهرانی در خصوص تأثیر مهم جوانان بر فتح مکه توسط پیامبر اسلام (ص) آمده است:«بسیاری از جوان ها و افراد صالحی که در حول و حوش بزرگان مکّه و صنادید آنها نبودند و ذهن آنها در تلقّیِ مطالب، تا حدودی ذهن مصفّایی بود، کم کم به پیغمبر گرویدند؛ و این خود موجب شد که بزرگان قریش به تشویش و اضطراب بیفتند، و لذا اجتماعی را در دار النّدوه تشکیل دادند.»
به‌طورکلی، از نظر جسمانی، جوانان به‌راحتی می‌توانند ساعت‌ها فعالیت سنگین و پیوسته انجام دهند. همچنین آنها از نظر روحی نیز سرشار از امید، آرمان‌گرایی و شور و نشاط‌اند. به این موارد باید ذهن خلاق، کنجکاو و پرسشگر آنها را نیز اضافه کرد. حال درصورتی‌که افراد آگاه از جوانان بهره نبرند و آنها را راهنمایی نکنند، همین ویژگی‌ها، آنها را به طعمه‌هایی بسیار شیرین برای مقاصد شوم فرقه‌های انحرافی و عرفان‌های کاذب و نوظهور تبدیل می‌کنند.
۳) تغییرات احساسی و هورمونی جوانان
انسان پس از رسیدن به سن بلوغ، تغییرات هورمونی و تحولات شناختی شدیدی را تجربه خواهد کرد. عواملی که باعث می‌شود احساسات یک جوان به‌مراتب بیشتر از بزرگسالان نمایان باشند. در این حالت، احساس یک جوان می‌تواند به‌سرعت از شادی به غم، از خشم به آرامش و یا از عشق به نفرت تغییر کند. همچنین ازآنجایی‌که جوانان در حال کسب تجربه و شناخت بیشتر خود هستند، ممکن است به‌راحتی تحت تأثیر عوامل خارجی چون موسیقی، فیلم، کتاب و افراد و رویدادها قرارگرفته و احساسات متفاوتی را تجربه کنند. عاملی که باعث می‌شود فرقه‌های انحرافی با ترفندهای مختلفی از جمله شبکه‌های مجازی، رسانه و استفاده از نکات به‌ظاهر اخلاقی، خود را به جوانان نزدیک‌تر کنند.
۴) نیاز به توجه، راهنمایی و استفاده از توانایی‌ها در مسیر صحیح
امروزه در بسیاری از امور به جوانان به علت نداشتن تجربه کافی، فرصت چندانی داده نمی‌شود. درحالیکه همواره در صدر اسلام شاهد بودیم، پیامبر و ائمه (ع)، مدیریت بسیاری از فعالیت‌ها را به جوانان می‌سپردند. بارزترین مثال را نیز میتوان انتخاب شدن امیرالمومنین علی (ع) توسط پیامبر به عنوان خلیفه و جانشینش دانست.
در کتاب امام شناسی، اثر علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی که از طریق این لینک میتوانید مجموعه کامل آن را به طور رایگان مشاهده کنید، در این خصوص می‌خوانیم:« یک اشکالى که برخلافت أمیرالمؤمنین علیه السّلام داشتند جوانى او بود.
مى‌گفتند: على جوان است. أبو عبیده جَرَّاح در مسجد که على را براى بیعت برده بودند به او گفت:«اى پسر عمو! تو جوانى و سِنَّت کم است، و این جماعت، شیوخ قوم تو هستند! تو همانند آنها تجربه و معرفت به امور را ندارى؛ و من به یقین مى دانم که أبوبکر از تو بر این امر قدرتش افزونتر است! و صبر و طاقتش در نهوض و قوّت در حمل این بار بیشتر است! تو این خلافت و امامت را به أبوبکر بسپار!»
در اینجا مى‌بینیم که با این عبارات حساب شده، چگونه أبو عبیده جَرَّاح که سوّمین نفرى است که با أبوبکر بیعت کرده است و از کارگردانان سقیفه بوده و لحظه‌اى از طرفدارى شیخین دریغ نمى‌کرده است، علىّ‌بن‌أبى‌طالب را با وجود فضل و دین و علم و فهم و سابقه و نسب و دامادى که بر شیخین برترى داشته است به گناه جوان بودن، از اقدام به امارت و در درست گرفتن امور مسلمین برحذر مى‌دارد و مى‌گوید: اندوهگین مباش که در زمان پیرى اگر زنده باشى به خلافت خواهى رسید!» (علامه طهرانی، جلد ۸ امام شناسی، ص ۱۰۵)
ب. عوامل خارجی گرایش جوانان به عرفان‌های کاذب
سایر عوامل گرایش جوانان به عرفان‌های نوظهور و فرقه‌های انحرافی، به ساختار خود فرقه‌ها و تغییرات اجتماعی مربوط می‌شود.
از جمله این عوامل میتوان به محتوای به‌ظاهر قرآنی و عرفانی آنها، استفاده از سیاست توجه به جوانان، قدرت رسانه‌ای و گسترش ارتباطات از طریق شبکه‌های مجازی اشاره کرد. در ادامه همراه با این مقاله باشید با بررسی جزئی هر یک از این عوامل.
۱) محتوای به‌ظاهر قرآنی و دینی در فرقه‌های نوظهور و انحرافی
برخی از فرقه‌های نوظهور و انحرافی برای جذب مخاطب و مشروعیت بخشیدن به آموزه‌های خود، از آیات قرآن کریم و احادیث استفاده می‌کنند. آنها با تفسیر غلط و گزینشی آیات و روایات، سعی می‌کنند آموزه‌های خود را با آموزه‌های اسلام تطبیق داده و خود را پیرو حقیقی قرآن و احادیث معرفی کنند.
۲) سیاست توجه ویژه و بها دادن به جوانان در عرفان‌های کاذب
سیاستی که عرفان‌های کاذب برای جذب و حفظ جوانان در پیش می‌گیرند بسیار فریبنده است. آنها با تزریق یک تصور ایده‌آل از زندگی، تأکید بر اهمیّت معنویت و عرفان در آزادی فکری و روحی، پوشش نیازهای عاطفی و اجتماعی جوانان، و ایجاد حس ارزشمندی و احترام، سعی می‌کنند جوانان را جذب خود کرده و یا آنها را در تشکیلات خود نگه دارند.
در این فرقه‌ها، معمولاً از خود جوانان در فعالیت‌های مختلف استفاده می‌شود. این امر موجب تقویت اعتمادبه‌نفس کاذب در جوانان و افزایش وابستگی آنها به فرقه می‌شود.
۳) قدرت مالی و رسانه‌ای برخی فرقه‌های انحرافی
فرقه‌های انحرافی از روش‌های متنوعی برای کسب قدرت مالی و رسانه‌ای استفاده می‌کنند. این روش‌ها شامل جمع‌آوری کمک‌های مالی از اعضا، استثمار اقتصادی اعضا از طریق کار اجباری با دستمزد کم یا بدون دستمزد، اداره کسب‌وکارها و سازمان‌های غیرانتفاعی، و نفوذ به رسانه‌ها یا راه‌اندازی رسانه‌های خودشان است. از جمله این ابزارهای رسانه‌ای میتوان به فیلم‌ها، موسیقی‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، تبلیغات مجازی، و رویدادهای اجتماعی آنلاین اشاره کرد. این قدرت مالی و رسانه‌ای به فرقه‌ها اجازه می‌دهد تا کنترل بیشتری بر اعضای خود داشته و نفوذشان در جامعه را افزایش دهند.
۴) گسترش ارتباطات و افزایش استفاده مردم از شبکه‌های مجازی
با گسترش ارتباطات و استفاده از شبکه‌های مجازی، فرقه‌های انحرافی از این بسترها برای جذب و آموزش اعضای جدید، به‌ویژه جوانان، استفاده می‌کنند. روش‌های آنها شامل ایجاد صفحات و گروه‌های مجازی در پلتفرم‌های مختلف، اشتراک‌گذاری محتوای جذاب درباره معنویت و هدف زندگی، برقراری روابط آنلاین و استفاده از تبلیغات هدفمند است. این اقدامات به فرقه‌ها اجازه می‌دهد به طور مخفیانه و گسترده به جوانان دسترسی پیدا کنند.
ج) پیامدهای منفی‌گرایش جوانان به فرقه‌های انحرافی
گرایش جوانان به عرفان‌های کاذب می‌تواند پیامدهای منفی متعددی داشته باشد، از جمله:
- آسیب‌های روحی و روانی مانند اضطراب، افسردگی، توهم و روان‌پریشی
- استثمار توسط رهبران فرقه شامل سوءاستفاده جنسی، مالی و عاطفی
- انزوا از خانواده و دوستان، تنهایی و احساس وابستگی به فرقه‌ها
- مشکلات تحصیلی و شغلی ناشی از اختصاص زمان و انرژی به فرقه
- از دست رفتن استعداد مهم‌ترین نیروی سازندگی در یک کشور یعنی جوانان
د) راهکارهای جلوگیری از گرایش جوانان به عرفان‌های نوظهور
جلوگیری از گرایش جوانان به عرفان‌های نوظهور نیازمند اقدامات چندجانبه‌ای از سوی نهادهای مختلف است. از جمله:
- تقویت بنیان‌های اعتقادی و اخلاقی جوانان از سنین پایین توسط مدارس و خانواده
- افزایش سواد رسانه‌ای برای ارزیابی اطلاعات
- ترویج گفتگوی آزاد و مناظره برای طرح پرسش‌ها و ابهامات اعتقادی جوانان
- ارائه پاسخ‌های علمی و مستدل به شبهات آنها توسط متخصصان دینی
- ایجاد فرصت‌های مختلف برای شکوفایی استعدادها و توانایی‌های جوانان
- شناسایی و معرفی فرقه‌های انحرافی به مراجع قضایی و آسیب‌های آنها به جوانان.
توجه به این نکته ضروری است که قدرت جوانان نه‌تنها در توانایی‌های جسمی آنها، بلکه در قدرت ذهن و روح آنها نیز نهفته است. با پرورش این ابعاد، می‌توانیم به جوانان در پیمودن مسیری ایده‌آل برای زندگی و رسیدن به اهداف اخروی کمک کنیم.
در این مطلب دلایل گرایش جوانان به عرفان‌های کاذب را به طور کامل بررسی کردیم. امیدواریم برای شما مفید باشه و هرگومه سوالی که دارید در کامنت‌ها از ما بپرسید.
ه) منابع
- امام شناسی، ج ۸، اثر علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی
- سیری در تاریخ پیامبر اکرم صلّی اللَه و علیه و آله و سلّم – جلد ۱ و ۲، آیت‌اللَه سید محمد محسن حسینی طهرانی
- ترجمۀ تفسیر المیزان ج ۳، علامه آیت‌اللَه سید محمدحسین طباطبایی
- برخی خبرگزاری‌های داخلی و خارجی
برای خواندن مطالب بیشتر به وبلاگ مکتب وحی مراجعه کنید.
Add a Comment